مهارت هفتم زندگی: مهارت تصمیم‌گیری
ما هر روز باید برای موقعیت‌های ساده یا پیچیده تصمیم بگیریم. در واقع زندگی مجموعه‌ای از تصمیم‌ها و انتخاب‌هاست. انسان موفق کسی است که بتواند به وقت مناسب و در موقعیت مناسب، تصمیم درست و مناسبی بگیرد.
بعضی تصمیم‌گیری‌ها، کم‌اهمیت هستند: امروز بلوز سفید را بپوشم یا بلوز قرمز؟
بعضی تصمیم‌گیری‌ها ساده هستند: از این‌طرف خیابان بروم یا آن‌طرف خیابان؟
بعضی تصمیم‌گیری‌ها، حتی اگر اشتباه باشند، عواقب زیادی ندارند: یک لیوان آب بنوشم یا دو لیوان؟
ولی بعضی تصمیم‌گیری‌ها پیچیده و دشوار هستند و عواقب آن به مدت طولانی گریبان گیر ما می‌شوند:
چه رشته تحصیلی را انتخاب کنم؟
چه شغلی را انتخاب کنم؟
با چه شخصی ازدواج کنم؟
چه موقع صاحب فرزند شوم؟
چند فرزند داشته باشم؟
آنتونی رابینز می‌گوید: تصمیم‌ها و انتخاب‌های ما هستند که سرنوشت ما را می‌سازند و نه شرایط.
همه ما هر روز مجبور هستیم تصمیم بگیریم و انتخاب کنیم، ولی همیشه تصمیم‌های عاقلانه و درست نمی‌گیریم. تصمیم‌های نادرست، یک جایی، یک روزی، گریبان ما را می‌گیرند. از آنجا که تصمیم‌گیری بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی یک انسان است، تصمیم‌گیری درست و مناسب، یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی است.
مراحل شش‌گانه تصمیم‌گیری عبارتند از:
- 1-شناسایی مشکل یا مسئله
- 2-شناسایی عوامل بوجود آورنده مشکل یا مسئله
- 3-یافتن راه‌حل‌های متعدد برای حل مشکل یا مسئله
- 4-تشخیص و ارزشیابی این که کدام راه‌حل مناسب‌تر است با فکر کردن و مشورت گرفتن
- 5-انتخاب راه‌حل مناسب و اجرای آن برای رسیدن به نتیجه دلخواه
- 6-اگر به نتیجه دلخواه نرسیدیم، دوباره این فرآیند را از سر می‌گیریم و تصمیم جدیدی می‌گیریم تا به هدفمان برسیم
اول باید مشکل یا مساله را بخوبی بشناسیم. باید مشکل اصلی را بشناسیم و سرمان به حل کردن عوارض مشکل اصلی گرم نشود. با بی‌طرفی فکر کنیم چرا این مشکل پیش آمده است. ساده‌ترین و اشتباه‌ترین کار این است که علت بوجود آمدن هر مشکلی را به گردن دیگران بیندازیم و نقش خودمان در بوجود آمدن مشکل را قبول نکنیم.
پس از این که مشکل اصلی را شناسایی کردیم و علت بوجود آمدن آن را شناختیم، نوبت پیدا کردن راه‌حل است. لازم است چندین راه‌حل‌های مختلف پیدا کنیم. پس از این که خوب فکر کردیم و راه‌حل‌های مختلف پیدا کردیم، آنگاه مشورت بگیریم. این موضوع خیلی مهم است. زیرا بعضی افراد که برای مشاوره گرفتن به من مراجعه می‌کنند، هیچ راه‌حلی ندارند، انتظار دارند دیگران مشکل آنها را حل کند.
همین چند روز پیش بود که همسر یکی از همکاران به من تلفن کرد. من ایشان را نمی‌شناختم، ولی از روی ادب پاسخ تلفن را دادم. این خانم پس از این که خود را معرفی کرد، گفت:
وقتی شما به مشاور مراجعه می‌کنید، قرار نیست مشاور به جای شما فکر کند. مشاور به شما کمک می‌کند تصمیم بهتری بگیرید، نه این که به جای شما تصمیم بگیرد. هرچه تعداد بیشتری راه حل پیدا کنید، می‌توانید از میان آنها، راه‌حل بهتری را انتخاب نمایید. تصمیم‌گیری، مسابقه سرعت نیست. گاهی برای تصمیم گرفتن در مورد مسائل مهم باید روزها و هفته‌ها وقت گذاشت و فکر کرد.
البته قرار نیست تصمیم‌گیری فقط از روی منطق و عقل باشد. باید به احساسات خود هم توجه کنیم. در واقع بهترین تصمیم، تصمیمی است عقلتان آن را تأیید کند و قلبتان آن را در آغوش بگیرد. ما موجوداتی احساسی هستیم و نمی‌توانیم در هنگام تصمیم‌گیری، بکلی احساسات را کنار بگذاریم با عقل سرد جلو برویم.
با وجود رعایت تمام این مراحل، باز هم معلوم نیست تصمیمی که گرفتیم صد در صد درست باشد. لازم است در طول اجرای تصمیم خود، مرتب بازنگری کنیم و از خود بپرسیم: "آیا این راه‌حل، من را به نتیجه دلخواه می‌رساند؟" اگر راه‌حلی که انتخاب کردیم، راه‌حل خوبی نیست، باید دوباره فکر کنیم و تصمیم بگیریم.
چه مسائلی باعث می‌شود ما تصمیم نادرست بگیریم؟
تصمیم خوب باید به‌موقع گرفته شود. اگر با شتاب و بدون بررسی همه جوانب و همه راه‌حل‌های ممکن، تصمیم بگیریم، احتمال اشتباه زیاد است. از طرفی اگر برای کسب اطلاعات و یافتن راه‌حل و ارزشیابی راه‌حل‌ها، زیادی وقت صرف کنیم، زمان خوب تصمیم‌گیری از بین می‌رود. همان‌طور که در بالا نوشتم: انسان موفق کسی است که بتواند به‌وقت مناسب و در موقعیت مناسب، تصمیم درست و مناسبی بگیرد و به‌درستی انتخاب کند. به همین دلیل اگر متوجه شدیم فرآیند تصمیم‌گیری دارد زیادی طولانی می‌شود، برای خود مهلت تعیین کنیم. با تعیین مهلت، ذهن ما متمرکزتر و سریع‌تر راه‌حل مناسب را پیدا خواهد کرد.
دیل کارنگی در کتاب ارزشمند "آیین زندگی" توصیه کرده قبل از تصمیم‌گیری، این چهار سؤال طلایی را از خود بپرسیم:
- 1-مشکل چیست؟
- 2-چه راه‌حل‌هایی وجود دارد؟
- 3-هر راه‌حل به چه نتیجه‌ای می‌رسد؟
- 4-کدام راه‌حل را انتخاب می‌کنم؟
وقتی راه‌حل را انتخاب کردید، همان موقع تصمیم خود را اجرا کنید.
به خاطر داشته باشیم که با تمام این تمهیدات ممکن است تصمیم ما اشتباه باشد. یکی از بزرگ‌ترین امتیازات بشر، قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب است. مفهوم اصلی زندگی انسان در این است که ما آزاد هستیم "تصمیم" بگیریم و "انتخاب" کنیم. اختیار در تصمیم‌گیری، ارزشی است که ما را اشرف مخلوقات کرده است. البته زندگی مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌هاست. هرچه تصمیم‌های بهتری بگیریم و انتخاب‌های مناسب‌تری داشته باشیم، زندگی موفق‌تری خواهیم داشت.
برای افزایش مهارت تصمیم‌گیری، هر روز آگاهانه تصمیم بگیرید. از مدل ساده چهار پرسشی دیل کارنگی استفاده کنید. هر روز، مهارت تصمیم‌گیری خود را تقویت کنید، زیرا دیر یا زود مجبور می‌شویم در مورد مسائل بسیار مهم تصمیم بگیریم. پس از حالا برای آن روز آماده باشیم.
توجه داشته باشید که تصمیم‌گیری یک مهارت است و شما می‌توانید آن را بیاموزید. اگر در تصمیم‌گیری ضعیف هستید، پیشنهاد می‌کنم همین امروز یادگیری آن را آغاز کنید. محصول آموزشی «سه سوته تصمیم بگیر!» برای شما طراحی شده است.
