پزشک نویسنده
گفتگو با آناهیتا چشمه علایی که در کتاب جدیدش خاطرات روزانه حرفه پزشکی اش را با قصه گویی پیوند زده است
نویسنده و مصاحبه‌گر: آقای یاسر نوروزی
«زلفت هزار دل...» اولین رمانش بود و حالا بعد از مدتی کوتاه به کتاب دوم رسیده؛ رمانی با عنوان «بیست هزار آرزو.» آناهیتا چشمه علایی متولد 1347 است که در دانشگاه علوم پزشکی ایران درس خوانده. او جراح عمومی است و پیش از این هم تألیفاتی داشته؛کتاب هایی نظیر«ازدواج مثل آب خوردن»،«نکات طلایی خانه داری»،«الفبای هدفگذاری و مدیریت زمان» و...در این گفتوگو درباره حرفه اش پرسیدیم؛ حرفه ای که این روزها بیشتر از گذشته به چشم می آید. او در کتاب جدیدش روزمرگی ها و زندگی یک پزشک را با روند نوشتن قصه ای مجزا پیوند داده. در این گفت وگو هم درباره حرفه اش پرسیده ایم و هم رمانی که تازه چاپ کرده.
- اول اینکه صریح بپرسم چرا رشته پزشکی را انتخاب کردید؟ به خاطر جایگاه اجتماعی اش بود یا واقعا علاقه داشتید؟
من 18 سال بیشتر نداشتم بنابراین نمی توانم بگویم که آن زمان خیلی دقیق به این قضیه نگاه می کردم اما مطلب اصلی برایم این بود که شیفته آموختن بودم.کنجکاوی شدیدی داشتم بدانم بدن انسان چگونه کارمی کند، بیماری ها چگونه اند، چطور می شود شفا گرفت و چطور می شود به سلامتی آدم ها کمک کرد. اما وقتی پزشک شدم متوجه شدم پزشک عاملی کوچک در شفای بیماران است. البته نمی خواهم نقش پزشک را کوچک کنم ولی بالای نسخه هایم نوشته «هو الشافی» برای اینکه دقیقا این قضیه را حس کرده ام. مثلاً من به عنوان یک جراح هزار جور مراعات می کردم، دقت می کردم اما باز می دیدم بیمار عفونت گرفته یا به عوارض بعد از جراحی یا عوارض دارو دچار شده. در عین حال زمانی بوده که خودم در شرایط خیلی مناسبی قرار نداشتم اما مجبوربودم جراحی کنم اما بیمار خوب شده. یعنی می خواهم بگویم این موضوع خیلی پیچیده است و نقش کوچک مارا نشان میدهد درحالی که وقتی وارد این رشته شدم فکرمی کردم نقش ما خیلی بزرگ است.
- در جایی از کتاب تان اشاره می کنید به بیماری هایی که آدم ها سر یک پزشک میریزند و خب چنین چیزی طبیعی هم هست و پزشک حق دارد از این وضعیت خسته شود. اما راستش گاهی فکر می کنم رابطه بیمار و پزشک برعکس می شود. یعنی گاهی این پزشک است که دارد بیماری هایش را بر سر بیمار می ریزد.
ببینید، ممکن است هر آدمی عقده های شخصیتی داشته باشد یا در هر صنفی ما چنین نمونه هایی سراغ داریم. به هر حال هر آدمی ممکن است یک روز اصلا حالش خوب نباشد، در خانه با افراد خانواده دعوایش شده باشد،اعصاب نداشته باشد و در جایگاهی قرار بگیرد که بخواهد ناراحتی خودش را سر دیگران خالی کند. من این را قبول دارم. بالاخره همه ما آدم هستیم. نمی خواهم بگویم که این اتفاق نمی افتد. یک وقتی شما ممکن است به بانکهم بروید و کارمند بانک رفتارش با شما درست نباشد. نه به خاطر اینکه کارمند بانک است به خاطر اینکه همه ما انسان هستیم و گاهی در شرایط مناسبی به سر نمی بریم به خصوص وقتی در حال سرویس دادن به دیگران هستید. وقتی دارید خدمتی ارائه می کنید خیلی مهم است که نوعی سیستم بررسی و پشتیبانی وجود داشته باشد، وگرنه هر کدام از ما به حسب انسان بودن مان، به خاطرشرایط خلقی مان، به خاطر عقده های دوران کودکی مان ممکن است با کسی که از ما سرویس می گیرد، بدرفتاری کنیم. در بعضی کشورهای خارجی چنین سیستمی وجود دارد. بیمار قبل از اینکه به یک پزشک مراجعه کند، می تواند میزان رضایت کسانی را که پیش تر به او مراجعه کرده اند، بررسی کند. خب افراد اگر بدانندچنین سیستمی وجود دارد، بیشتر مراقب رفتارشان خواهند بود.
- در کنار این حرفه و تخصص، شما به نوشتن روآوردید. اینکه دوست داشتید بنویسید، موضوعی است که خب هر کسی ممکن است تمایل به هر کاری درکنار حرفه اش داشته باشد. اما فکر کرده اید این تمایل از کجا آمده؟ چرا دوست دارید بنویسید؟ به چرایی آن هم فکر کرده اید؟
مطمئن نیستم پاسخ این پرسش را بدانم ولی من از وقتی که یادم می آید دور و برم پر از کتاب بود. دلم می خواست من هم کتابی داشته باشم چون کتاب برایم جایگاه بالایی دارد.
- هیچ وقت فکر کرده اید آیا ممکن است نوشتن جایخالی چیزی را در زندگی شما پر کند؟
نمی دانم. ... شاید...
- برویم سراغ کتاب «بیست هزار آرزو.» در این کتاب این بار از رویکردی استفاده می کنید که درقصه نویسی سابقه دارد؛ آن هم نوشتن درباره روند نوشتن است. یعنی من روند خلق داستانم را برای مخاطب می نویسم. چرا این رویکرد را انتخاب کردید؟
سوال خیلی خوبی است. من همیشه دلم می خواست بدانم نویسنده ها چطور می نویسند، ایده هایشان را از کجا می آورند، عادات نوشتن شان و روش هایشان چیست.کتاب هایی هم در این زمینه خوانده ام. مثلا اگر درست اشاره کنم همینگوی بدون لباس و ایستاده می نوشته، یکی قبل از نوشتن می دویده، آن یکی نیمه شب می نوشته و عادت های دیگر. این ها را هم خوانده بودم ولی خب خیلی دلم می خواست وقتی دارم می نویسم به مخاطبم بگویم دقیقا دارد چه اتفاقی می افتد. در واقع چون برای خودم قابل تأمل و جالب بود، احساس کردم ممکن است برای مخاطب هم جذابیت داشته باشد.
- در هر دو بخش های کتاب تان جذابیت هایی وجود دارد؛ چه قصه، چه نوشتن روند خلق قصه. هرچند راستش را بخواهید در کتاب شما، نوشتن روند خلق قصه برایم جذاب تر بود چون دوست داشتم از خلقیات و زندگی و عادت های یک پزشک به عنوان نویسنده باخبر باشم و ببینم دقیقا چه اتفاقی درزندگی اش در حال وقوع است.
پس این نشان می دهد حدسم درست بوده و احتمالا برای بقیه هم باید جالب باشد.
- دقیقا برای بخش زیادی از مخاطبان می تواند جذاب باشد. درکنار این نکته دوباره با مضمون عشق در این کتاب شما مواجه هستیم.
در قبلی هم بود.
- بله، برای همین است که به نظرم می رسد مؤلفه مشترکی بین کتاب های شما باشد. نویسنده گاهی چون نمی تواند جهان بیرون را همیشه به شکلی که دوست دارد تغییر بدهد، تلاش می کند درنوشته هایش جهان آرمانی اش را بسازد. دوست دارد در داستان هایش آنچه را می خواهد به واقعیت تبدیل کند. در واقع وقتی با مولفه های تکرارشونده در آثاریک نویسنده روبه رو می شویم، قطعا آن موضوع جایگاه مهمی دارد.
دقیقا همینطور است.
- در این کتاب هم به ماراتنی اشاره می کنید برای نوشتن؛ یک ماراتن سی روزه. این کتاب را هم سی روزه نوشتید؟
این کتاب را هم سی روزه نوشتم. هر دو تا کتاب، یعنی هردو تا داستان را سی روزه نوشتم.
- حالا چرا اصرار داشتید که حتما باید مثلا در این بازه زمانی تمام شود؟
واقعیتش این است وقتی که زمانی تعیین نمی کنیم، داستان همینطور نصفه می ماند. البته شیوه نویسنده های
مختلف متفاوت است. من به این شکل می نویسم چون نمی دانم قرار است چه بشود. شروع می کنم به نوشتن
تا بعد ببینم چه می شود. اینطور نیست که از اول بدانم چه داستانی قرار است بنویسم. برای همین اگر این بازه
زمانی را برای خودم تعیین نکنم، کار رها می شود. حالامن گفته ام سی روزه، یکی دیگر ممکن است یک ساله درنظر بگیرد ولی بالاخره اگر این کار را نکنیم، نمی نویسیم. شما را نمی دانم؛ شاید شما الان مجبور باشید روزی هزارکلمه بنویسید ولی من اگر به خودم فشار نیاورم ممکن است هفته ها بگذرد و چیزی ننویسم.
- پرسش بعدی ام درباره سایت شماست. درسایت تان نوشته بودید معمولا سالی یک بار همایشی درباره ازدواج برای خانم های مجرد تحصیل کرده برگزار می کنید. هنوز هم هست؟
تا یک جایی بود ولی بعد آمدم همه مطالب را که در قالب بیست و یک ساعت گنجاندم چون هیچ وقت نمی توانستم همایش بیست و یک ساعته برگزار کنم. می خواستم دیگرکسی نگوید فلان مطلب را نگفتی یا فلان نکته ای که گفتی به کار من نمی خورد یا شبیه من نبود و.... در واقع می خواستم همه جنبه ها را بگویم. شما جوان اید، یکی سنش بیشتر است، یکی قبلا ازدواج کرده، بچه دارد و.... هر کدام از این ها می توانند به آن محصول مراجعه کنند و پاسخ شان را بگیرند.
- این سوال را پرسیدم چون دوباره به کتاب تان مربوط می شود. موضوع ازدواج برای افرادی که احساس می کنند سن شان از سن ازدواج بالاتر رفته. البته خودتان جایی نوشته اید که اهل نصیحت کردن نیستید و راه های عملی برای جذب همسر دلخواه ارائه می کنید.... می خواهم بدانم مثلا یکی از این راه های عملی چیست؟ می شود به شکل خلاصه یکی از این راهکارها را بگویید؟
مثلا از خانمی شروع می کنم که می خواهد ازدواج کند؛ حالا هر سنی که داشته باشد. اول از همه باید ببیند که آیا در رفتارش یا در عقایدش اشکالی وجود دارد که مردها به او نزدیک نمی شوند؟ اول از همه این است. اول از همه که باید اصلا به ظاهر خودش توجه کند. ما هر قدر هم که از درون پر باشیم و آدم خوبی باشیم و فرض کنید پر از دانش و فضیلت باشیم، اول از همه باید جذابیت ظاهری را در خود ایجاد کنیم. من می شناسم خانم ها یا آقایانی را که لبا سشان بوی بدی می دهد یا به سر و وضع شان توجه نمی کنند. بعد می گویند چرا هیچ کس ما را نمی خواهد؟ خب طبیعتا باید یک مقدار مرتب تر و تمیزتر باشند تا اصلا همان جذابیت اولیه ایجاد شود.
- در واقع طرف اول باید به شکل ظاهری، خودش، خودش را دوست داشته باشد تا دیگران دوستش داشته باشند.
بله، مطمئناً همینطور است. یعنی اگر من خودم، از خودم خوشم نیاید، چرا باید کس دیگری حاضر باشد وقتش را برای من صرف کند؟! برای همین یک مسئله ظاهر است و یکی دیگر هم رفتارهای مان. فرض کنید آدم ها یا اصلاً به من نزدیک نمی شوند یا اینکه وقتی می آیند، زود می روند. در این مواقع باید ببینم چه کار می کنم؟ آدم بدخلقی ام، سردم، پرخاشگرم، جبهه گیری های بی خود دارم، توقع های بیهوده دارم؟ باید این ها را نگاه کنم و بعد هم وقتی این مسائل را اصلاح کردم، دائم نگویم تقصیر بقیه است و بقیه قدر مرا نمی دانند. یک مقدار توجه کنم ببینم خودم کاری می کنم؟ قسمت بعدی هم این است که خوب معاشرت کنیم. معمولا افرادی که می گویند ما می خواهیم ازدواج کنیم ولی هیچ کس نیست - حالا چه خانم، چه آقا، فرق نمی کند - وقتی می پرسی می بینی صبح می رود سر کار، با همان دو تا کارمندی که سال هاست کنارشان هستند، روزش را می گذراند و بعدازظهر هم برمی گردد خانه. وقتی می پرسی کجا می روی، می گوید جایی ندارم بروم، خسته ام یا اینکه اصلاً حوصله ندارم یا تنها هستم و نمی توانم جایی بروم. در واقع اصلاً با کسی معاشرت نمی کنند و بعد انتظار دارند فرد موردنظر از سقف بیفتد پایین! نمی دانم چه فکری می کنند! خب این نکات خیلی مهم است و نکات دیگری که بنا به شرایط مختلف توضیح داده ام.
- نکته دیگر در مورد کتاب تان این است که همچنان در کنار توصیف رنج ها و مشقات، حال و هوای کتاب تان سرخوشانه است. یعنی خواننده از خواندن کتاب شما یک زندگی همراه با سرخوشی و شادی را دریافت می کند. چقدر این امر خودآگاهانه است؟
من اصلا با کتاب هایی که بخوانم و بعدش احساس افسردگی و پوچی بکنم ارتباط برقرار نمی کنم. خیلی بدم می آید. یعنی واقعاً کتابی را دوست دارم که در آن به رغم سختی ها، سرخوشی را احساس می کنم. خودم چنین چیزی را دوست دارم و طبیعتاً دوست دارم چنین چیزی را هم دست مخاطب بدهم. مثلاً یکی از کتا بهایی که خیلی دوستش دارم«بابا لنگ دراز» است. شما اگر بخواهید قصه«بابا لنگ دراز» را از زاویه ای دیگر روایت کنید، خیلی تلخ است. خب ماجرای این بچه در پرورشگاه می تواند خیلی تلخ بیان شود اما نویسنده کتاب را طوری نوشته که حتی وقتی دارد خاطرات آن دوران را هم می گوید، باز آدم می خندد درحالی که می توانست تلخ روایت کند. آن بچه اصلاً نمی داند پدرش کیست، مادرش کیست، اسمش را هم به قول خودش می گویداز روی سنگ قبر برداشته اند و هیچ آینده خوشی هم درانتظارش نبوده اما از ابتدا تا پایان سرخوشانه است.
متن دسترسی به مقاله در وبسایت روزنامه هفت صبح
خبرگزاری های دیگری هم درباره کتاب بیست هزار آرزو نوشته اند. شما می توانید در این مقاله بخوانید.
